Δυνατοί και Πένητες στο Βυζάντιο του 9ου αιώνα

από το βιβλίο >> Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας

-- - υπό Charles Diehl, Μέλους του Ινστιτούτου, Επίτιμου Καθηγητή του Πανεπιστημίου των Παρισίων (της Σορβόννης)

-- - Μετάφραση: Ελένη Ταμπάκη -- - © Εκδόσεις Ηλιάδη

Γ’ τόμος, 9^ο κεφ.: «Το κοινωνικό πρόβλημα»

σελ. 420-1

…Από πολύ νωρίς στη βυζαντινή Ανατολή, όπως και στη λατινική Δύση, διαπιστώνουμε κατά τους πρώτους αιώνες του μεσαίωνα ένα διπλό φαινόμενο:
προοδευτική εξαφάνιση της μικρής ελεύθερης ιδιοκτησίας και
προοδευτική εξαφάνιση των ελεύθερων ανθρώπων. [… …]

Κατά τον 9ο αιώνα η κρίση είχε οξυνθεί. Είχε δημιουργηθεί ένα πραγματικό κοινωνικό ζήτημα που έφερνε αντιμέτωπες δύο τάξεις, τους πένητες και τους δυνατούς [… …]

Τα νομοθετικά κείμενα δίνουν τον ακριβή ορισμό αυτών των δυνατών. Είναι, σύμφωνα με μια αυτοκρατορική νεαρά, «εκείνοι στους οποίους ο Θεός έδωσε να κυβερνούν, εκείνοι που με τη δόξα και τον πλούτο επιβάλλονται στους κοινούς ανθρώπους,» «εκείνοι που τιμούνται με διοικήσεις και στρατηγίες, με πολιτικά ή στρατιωτικά αξιώματα.»

Οι μεγάλοι άρχοντες έκαναν χρήση και κατάχρηση αυτού του διπλού στοιχείου της επιρροής και του γοήτρου προς όφελός τους, «θεωρώντας τους φτωχούς λεία, ανυπομονώντας να αρπάξουν τα αγαθά τους,» πασχίζοντας να τους πάρουν τα πάντα και πέφτοντας πάνω τους «σαν πανούκλα» και κάνοντας να βαρύνει «στο σβέρκο των υπηκόων ο βαρύς ζυγός της σωματικής και ηθικής καταπίεσης.»

Μ’ αυτές τις έντονες λέξεις εκφράζονται οι νεαρές του 10^ου αιώνα για τους μεγάλους άρχοντες που διψάνε «να καταπιούν τα αγαθά των φτωχών» και για τους οποίους όλα τα μέσα είναι καλά, τόσο η αγορά σε εξευτελιστική τιμή που επιβάλλεται με τη βία, όσο και η αγορά με την υπόσχεση μιας καλής μίσθωσης, που φυσικά δεν πληρώνεται ποτέ.

«Και απ’ αυτό προέρχονται,» λέει ένα έγγραφο της εποχής, «η σύγχυση όλων των πραγμάτων, οι αναρίθμητες αδικίες, η μεγάλη και αιώνια δυστυχία των φτωχών και το ατελείωτο βογκητό τους, που ο αντίλαλός του ξυπνάει τον Άρχοντα.» Και ένα άλλο έγγραφο προσθέτει: «για όλους όσοι μπορούν να καταλάβουν, η εξάπλωση της δύναμης των ισχυρών θα οδηγήσει στην ανεπανόρθωτη απώλεια του κοινού.» ** (βλέπε σημείωση παρακάτω)

Βλέπουμε πράγματι τις συνέπειες αυτών των σφετερισμών: με την εξαφάνιση των μικρών ελεύθερων ιδιοκτητών, εξαφανιζόταν η φορολογητέα ύλη και οι οικονομικοί πόροι της αυτοκρατορίας μειώνονταν.

------------ ---------------

** «του κοινού» -->> Δεν εννοεί το "κοινό" μιας συναυλίας -- εννοεί, απ' όσο καταλαβαίνω, «του κοινού αγαθού,» αυτού που κατέχει από κοινού η κοινωνική ομάδα. Κάποιος θα το έχανε, κάποιος θα το κέρδιζε, όπως πάντα...